Lezen, hoe leuk is dat?

‘Geef het goede voorbeeld en motiveer je kind, maar dwing het niet’

Docent Nederlands Furkan Sogut is een echte liefhebber van lezen. Maar hoe zit dat bij zijn leerlingen? Zijn zij te motiveren om een boek te lezen? Ziet hij het leesniveau dalen of valt dit allemaal wel mee?

Door Marja Rutten Reijnen

Niet alleen boeken kan hij verslinden, maar ook vakliteratuur (over bijvoorbeeld leesvaardigheid) vindt hij interessant. De krant leest hij online en dan zijn de columns van Paulien Cornelisse in de Volkskrant favoriet. Op dit moment een echte aanrader om te lezen? ‘Ik vind Monte Carlo van Peter Terrin een heel mooi boek’, vertelt hij. ‘Het heeft heel veel diepe lagen en je kruipt helemaal in die wereld. Als ik er meer over vertel ga ik spoilen.’

(Tekst loopt door onder foto)

Uit onderzoek blijkt dat het leesniveau van kinderen achteruit. Merk jij dat ook in je lessen?
‘In 4 en 5 HAVO, waar ik veel les aan geef, merk ik dat het leesniveau echt lager wordt. Leerlingen lezen alleen omdat het moet voor mijn vak. En als ik kijk naar de kennis en het inzicht dat ze laten zien bij leestoetsen is het soms ook wel bedroevend. Leerlingen begrijpen soms de vraag niet en dat hoor ik ook terug van docenten van andere vakken, zoals maatschappijleer, geschiedenis, biologie. Ze begrijpen niet meer wat ze lezen. Veel mensen wijten dat aan sociale media, maar ook het stukje interesse in lezen wordt steeds en steeds minder. In 5 havo bijvoorbeeld heb ik aan het begin van het schooljaar een leestoets afgenomen die heel slecht gemaakt is. Leerlingen scoren slecht als het gaat om het kennen van begrippen, het herkennen van verbanden en kunnen interpreteren van tekstfragmenten. Hun woordenschat wordt steeds kleiner.’

Wat doe je om leerlingen aan het lezen te krijgen?
‘Als ik zelf een boek heb gelezen, doe ik aan het begin van de les een boekpromotie. Dan kies ik drie boeken uit en die promoot ik dan voor de klas. Die kies ik uit op grond van hun belevingswereld. Je moet de klas dan wel goed kennen. In 4 havo heb ik bijvoorbeeld een klas met bijna alleen maar jongens en dan kies ik niet voor Saskia Noort, maar eerder voor Tim Krabbé, Peter Terrin, Edward van de Vendel, mannelijke schrijvers.’

‘Ook laat ik leerlingen boeken promoten voor de klas en ik laat ze aan het begin van de les een kwartier lezen. Wat ik ook weleens doe bij leesvaardigheid is de ‘leessandwich’ inzetten. Dat is een didactisch model dat bestaat uit drie activiteiten: een activiteit voor, tijdens en na het lezen. Leerlingen gaan dus niet meer een tekst lezen en vragen beantwoorden – de schoolse methode – maar ze gaan zich echt verdiepen in de tekst. Dat doen ze door allerlei activiteiten te doen bij die tekst, bijvoorbeeld een klassengesprek bij de tekst. Of ze vullen een schema in met de belangrijkste argumenten. Na afloop houden ze een korte presentatie. Ik heb daar ook onderzoek naar gedaan en dat onderzoek heeft aangetoond dat dit in positieve zin de leesmotivatie van leerlingen beïnvloedt.’

Wat kunnen ouders zelf doen om hun kinderen meer te laten lezen?
‘Zelf lezen, als voorbeeld. Of gesprekken voeren met hun kind over boeken die ze aan het lezen zijn. Wat ook kan werken: op hun verjaardag een boek cadeau geven. Wat je vooral niet moet doen, is ze dwingen te lezen. Want dan gaan kinderen vanuit een extrinsieke motivatie lezen en je wilt ze juist intrinsiek gemotiveerd krijgen. Ze moeten het uit zichzelf gaan doen uiteindelijk.’

Verder lezen: Wat vinden Fridolijn en Jarno uit klas B1K van lezen? ‘Ik lees niet veel, maar áls ik lees dan een spannend boek.’